SVENSK ÖVERSÄTTNING FINNS NEDANFÖR FOTON

Pech. Manlief deed een dansje en zit voorlopig thuis, met de bekende gebakken peren en stevig gips om de enkel. Een afgescheurde achillespees vraagt om geduld.

Behalve een kruk adviseert de gipsverbandmeester ook een antislipmat voor in de douche. Risicobeperking. Het inderhaast gevonden ding waarmee ik thuis kom is van gerecycled rubber en blijkt geparfumeerd. Een penetrante geur die nog het meest weg heeft van weezoete vanillepudding. Wie kan mij vertellen waarom de badkamer naar een toetje moet ruiken?

Naast de rubberen mat ligt een badmat die mij beter bevalt. Het is een ‘trasmatta’, geweven van oude vodden. Zweedse en Finse huizen liggen er vol mee. Mijn bescheiden onderkomen in Mariehamn telde er destijds dertien! Als voddenmatten konden praten zouden ze vast iets zeggen als “Hej hej, gezellig dat je er bent, kom vooral verder in dit fris geboende huis”. Ze schreeuwen knussigheid.

Trasmattor zijn er sinds eind 18^de eeuw, toen de papierindustrie in plaats van textielresten houtvezels als grondstof ging gebruiken en oude lompen overbleven. Door van je stukgesleten kleding en linnengoed stroken te knippen kon je ermee weven. Dat knippen was een aardig klusje voor kinderen maar ook een activiteit voor dameskransjes.

Speciale verf- en weeftechnieken maakten van het voddenweven een gewaardeerd ambacht, nog steeds overigens. Cursussen zijn snel volgeboekt. Een handgeweven trasmatta vertelt een geschiedenis. Soms zijn ze een cadeau of erfstuk. Mijn mat bestaat uit oude spijkerbroeken uit de eigen wasmand en is een echt familiekleedje.

Er zit een minpuntje aan de gemoedelijke voddenmatjes, dat zich aandient op het moment dat je ze schoon wil maken. Hoe dan? Kies je voor traditioneel dan dompel je de mat in een helder meer en borstelt hem met zeep en een zachte borstel schoon. Daarna spoel je de mat na en laat je hem drogen op een houten steiger, die waarschijnlijk aan datzelfde mooie meer staat. Zweedser wordt het niet.

Bij gebrek aan meer en steiger stop ik het familiekleedje gewoon in de wasmachine en gaat ie daarna aan de lijn. Het is behelpen maar ook dat levert een schone mat op. Een die ruikt naar een heerlijke frisse wind. Niet naar pudding.

DESSERT

Försök att översätta till svenska

Otur. Min älskade man gjorde en liten dans och nu är han tillfälligt tvungen att sitta hemma, benet i gips. En avgått akillessena kräver tålamod.

Precis som ortopedteknikern råder, ordnar jag en duschpall och en halkfri duschmatta. Riskminskning. Mattan är gjord av återvunnit gummi och verkar parfumerat. En påträngande doft som liknar mest någon söt vaniljpudding. Vem kan berätta för mig varför badrummet ska lukta en dessert?

Bredvid den halkfria mattan ligger en matta som jag gillar bättre. Det är en trasmatta, som vävdes av lumpor. I svenska och finska hus finns massor, i min lilla boning i Mariehamn räknade jag tretton stycken!

Om trasmattor kunde tala skulle de visst säger något liksom ”Hej hej, välkommen! Kom in i detta ombonade hus.” De skriker ju mys.

Trasmattor blev vanliga under 1800-talet, då pappersmassa började göras av trä istället för linnelump. De slitna tygerna blev kvar. Gamla kläder som inte gick att lappa klippades i långa remsor och blev vävmaterial. Detta klippande var en syssla för barnen men även en typ social kvinnogrej.

Särskilda färg- och vävtekniker gjorde mattvävningen till ett riktigt värderat hantverk, även nu för tiden. Vill man delta i en kurs måste man boka tidigt. Varje handvävd trasmatta berättar en historia. Ibland är de en present eller ett arv. Min matta gjords av slitna jeans ur egen tvättkorg och därför betraktas som en riktig familjmatta.

Det finns en nackdel med de mysiga trasmattorna, som dyker upp när man vill tvätta dem. Hur gör man? Väljer du traditionellt då blöter du trasmattan i en klar sjö. Sen såpskurar du mattan på en träbrygga med en mjuk panelborste, sköljer den i samma vackra sjön och låt den torka. Mer svenskt än så där blir det inte.  

Tyvärr nog saknas här både sjön och brygga, alltså slänger jag familjmattan helt enkelt i tvättmaskinen. Visst är det långt ifrån romantisk men resultatet är en ren matta. En som dofter en fräsch vind, inte som en dessert.