(SVENSK ÖVERSÄTTNING FINNS NEDANFÖR FOTON )

Machthebbers die zich onaantastbaar wanen, het is van alle tijden.

In Hallands Kultuurhistorische Museum ligt, op een zwart fluwelen kussentje, een knoop. Het is een messingkleurig balletje, zo groot als een knikker en flink gebutst. Het gerucht gaat dat de knoop afkomstig is van een uniform van koning Karl XII en dat is op zich aardig. Maar de reden dat ik naar het ding blijf staren is dat deze knoop, omgesmeed tot kogel, de dood van de koning betekende. En dat is meer dan aardig, dat wekt een – ik geef het toe – pervers soort interesse.

Research. Karl XII is nog maar een jongen van 15 jaar als zijn ouders overlijden en hij het roer overneemt. Karl, geboren met ‘de helm’ en met een talenknobbel ontwikkelt zich tot een gesloten en eigenzinnige man die niet op zoek is naar een partner aan zijn zijde maar zich des te meer aan honden hecht. Met zijn tactisch inzicht en prima conditie is hij uitermate geschikt om oorlog te voeren en dat is dan ook precies wat hij doet. Koning Karl gaat strijdend de grenzen over en maakt ruzie met de Deense en Russische buren, Polen en Saksen. De schrijnende binnenlandse armoede boeit hem niet.

Karl is een vorst waarover de meningen verdeeld zijn. De ene bron verhaalt over een strijdlustige, onvermurwbare, door wraak gedreven man, een andere over een volhardende, geduldige held met een sterk rechtsgevoel en een groot hart voor Zweden. Feitelijk twee kanten van dezelfde medaille.

Maar nu die knoop. Dat Karl tijdens al zijn oorlogsvoering niet al lang ergens het loodje had gelegd leidde tot de mythe dat de koning beschermd werd door goddelijke krachten en alleen door een van hemzelf afkomstig voorwerp zou kunnen sterven. Als hij op een dag bij de vesting van Frederikssten uiteindelijk toch levenloos op de grond ligt ontdekt een toegesnelde soldaat dat de fatale kogel feitelijk een omgesmede knoop is, afkomstig van een uniform van de koning zelf. Na wat omzwervingen wordt de kogelknoop in 1924 bij toeval terug gevonden in een steengroeve en tot museumobject verheven.

Dit fantastische verhaal schreeuwt natuurlijk om bewijs. Dat de kogelknoop precies door het gat in de hoed van de koning past is daarvoor niet voldoende en uitgebreid DNA-onderzoek geeft ook maar deels antwoord. Maar ach wat geeft het, fake news is waarschijnlijk ook van alle tijden.

Försök att översätta till Svenska

EN FATAL KNAPP

Makthavare som anser sig vara osårbara, de har alltid funnits.

I Hallands Kulturhistoriska Museum ligger, på en liten kudde av svart sammet, en knapp. Den är gjord av mässing, så stor som en glaskula och skadad. Ryktet går att knappen tillhörde en av Kung Karl XII:s uniformer och det i sig är underhållande. Men anledningen att jag kan inte sluta stirra är att denna knappen, omsmitts till kula, ledde till kungens död. Vilket är snarare fascinerande än underhållande och väcker en – jag medger – pervers typ intresse.

Research. Karl XII är en knappt 15-årig pojke när hans bägge föräldrar dör och han får styra Sverige. Karl, född med segerhuva och en talang för språk, utvecklar sig till en inåtvänd och egensinnig man som inte letar efter en partner vid sin sida men istället bindar sig till hundar. På grund av hans taktisk insikt och utmärkt kondition dugar han perfekt för att föra krig, vilket är exact vad han gör. Kung Karl gräler med sina danska och ryska grannarna och Sachsen-Polen. Svenska befolkingens enorma  fattigdom struntar han i.

Det finns olika åsikter om Karl XII. Ena källan berätter om en stridslysten, hänsynslös, hämnddriven man, en annan om en framhärdad, tålmodig hjälte med en stark rättskänsla och en stor kärlek för Sverige. Faktiskt två sidor av samma mynt.

Men nu om denna knappen. Att inte Karl under alla krigsresor redan tidigt slutade sina dagar ledde till myten att kungen skyddades av gudomliga krafter och således endast kunde dödas med ett av hans egna föremål. Dagen då Karl slutligen stupar vid Fredriksstens festning, upptäcker en soldat på plats att den fatala kulan egentlig är en omsmitt knapp, som kommer från en av kungens egna uniformer. Knappkulan försvinner men blir museumobjekt efter den av en slump återfinnas i ett grustag året 1924.

Denna underbar historia skriker såklart  för bevisning. Att kulknappen passar precis genom kulhålet i kungens hatt räcker inte och gedigen DNA-analys var inte heller tillräckligt uppklarande. Men det gör ju inget, antagligen även fake news alltid funnits.