(SVENSK ÖVERSÄTTNING FINNS NEDANFÖR FOTON.)

Wie was ik toen ik 15 was? Een onzekere tiener, zoekend naar een kledingstijl die paste bij mijn mening over kernwapenwedloop, koude oorlog en milieuvervuiling. Blij met een groepje klasgenoten waarbij ik in tussenuren bij kon aanschuiven. Verlangend naar de dag dat ik een handtekening mocht zetten op mijn vwo-diploma, zonder enig idee in welke richting ik me verder wilde ontwikkelen.

Het is dag 2 van de emigratiebeurs in Houten. Na mijn presentatie over Åland meldt een stel van middelbare leeftijd zich bij de stand. Terwijl zij een van mijn collega’s heeft aangeschoten, grijpt hij me letterlijk bij de arm en fluistert: “praat met haar, dit komt niet goed, ik wil niet”. Mijn onbegrijpende blik doet hem vanzelf verder uitleggen. Ze hebben emigratieplannen. Zij heeft haar zinnen gezet op het eiland Kökar en reeds contact gelegd met een man van een commune. Onrustig vertelt hij dat hij niet naar zo’n commune wil en dat er ook nog een dochter van 15 is die meegaat.

Kökar, beste lezer, is de meest afgelegen eilandgemeente van Åland. Het moet er – ik ben er nooit geweest – prachtig zijn. Fraaie rotsformaties, een stenen labyrint en ruïnes van een middeleeuwse klooster, te midden van een kraakheldere zee gevuld met vis en zeehonden. De ruim 200 bewoners vormen een miniatuurmaatschappijtje en houden dankzij ieders inzet net de basisvoorzieningen in stand.

Onderwijs is gegarandeerd waar op Åland je ook opgroeit, zelfs op Kökar. Totdat je vijftien wordt en aan een vakopleiding of gymnasium toe bent. Dan moet je naar Mariehamn, een reis van bijna 3.5 uur, met bus en veerboot. Hij zijgt ineen op een stoel. “En het is al es mislukt…” vertrouwt hij me toe. Ondertussen stel ik me de dochter voor, die weliswaar mee-emigreert maar feitelijk elders, moederziel alleen, opnieuw moet beginnen.  

Nu heeft ook zij mij gevonden. Al voor ik iets kan zeggen betoogt ze strijdbaar dat ze geen harde moeder is. Dit keer gaan ze goed voorbereid en niet zoals eerder, van de ene dag op de andere, met een volgestouwde auto verhuizen. Zelf vluchtte ze al op jonge leeftijd voor oorlog en armoede, helemaal alleen. Ik luister, probeer wat, maar concludeer al snel: tegen zulke diepgewortelde verlieservaringen kan geen feitelijke informatie op.

Hem kan ik toch deels geruststellen. Zijn vrouw heeft contact gehad met een commune, inderdaad. Maar aangezien ‘kommun’ gewoon ‘gemeente’ betekent hoeft hij geen groentetuin, vieze was of vrouw met anderen te delen. 

Försök att översätta till Svenska

Vem var jag när jag var femton? En osäker tjej, letande efter en klädstil som passade mina åsikter om kärnvapen, kalla kriget och miljöförorening. Glad att det fanns några klaskompisar jag kunde ansluta mig till under lediga timmar. Längtande efter den dag jag fick underteckna gymnasiets diplom, utan att ha en enda aning om i vilken riktning jag ville utveckla mig.

Det är dag 2 på internationella jobbmässan i Houten. Efter min presentation om Åland kommer ett par i övre medelåldern till montern. Medan hon talar med en av mina kollegor, griper han min arm och viskar: ”tala med henne, det här går helt fel, jag vill inte.”  Han ser att jag inte hänger med och börjar förklara. De planerar emigrera. Hon satsar på Kökar och har kontakt med en man från en ”commune.” Förtvivlad berätter han inte vilja flytta i ett sånt kollektiv och att det också finns en femtonårig dotter.

Kökar, kära läsare, är Ålands mest avlägsen öar kommun. Det sägs – jag aldig varit där – det är väldigt fint där ute. Berg i vackra formationer och mönster, en labyrint av sten och ruiner av en gammal kloster mitt i ett hav som är fyllt av fisk och sälar. De drygt 200 Kökarborna formar ett minatyrsamhälle och uppehåller, tack allas insats, typ de basfaciliteter.

För alla barn på Åland finns en skola, även på Kökar. Det vill säga, tills man fyller femton och fortsätter studera på gymnasium eller yrkesgymnasium. Då får man till Mariehamn, en resa med buss och färja, vilket tar ungefär 3,5 timmar. Mannen sänker sig ner på stolen. ”Och det redan misslyckade en gång förr…” anförtror han mig. Under tiden föreställer jag mig hur dottern, som visserligen kommer flytta med familjen, ändo helt själv och ensam kommer få börja om.

Nu kommer också hon till mig. Redan innan jag sagt ett enda ord förklarar hon att hon vill inte betraktats som en hård moder. Den här gången är de väl förberedda och de flyttar inte, som tidigare, från en dag till en annan, med bara en spikad bil. Under hennes egen uppväxt flydde hon, ensam, ifrån krig och fattigdom. Jag lyssnar, försöker några ord men konkluderar redan snabbt att fakta gör ingenting mot såna djupa förlustupplevelser.

Honom kan jag ändå dels göra lugn. Hans fru visserligen hade kontakt med en ”commune”. Men därför att ”commune” på svenska menar inte ett ”kollektiv” utan helt enkelt ”en kommun” kommer han inte behöva dela grönsaksland, smutsig tvätt eller hustru med andra.