(SVENSK ÖVERSÄTTNING FINNS NEDANFÖR FOTON)

Tijdens een bezoek aan de adviesraad van de provincie Uppland werd mij de vraag gesteld met wie ik het liefst op wereldreis zou gaan; een ondernemer, student, verpleegkundige of vagebond. Nadat de keuze gemaakt was – doe mij de vagebond – werden de genoemde reisgenoten via foto’s in beeld gebracht.  De ondernemer bleek  – oeps! –  een straatmuzikant, de student een moeder van 3 kinderen, de verpleegkundige een man op leeftijd en de vagebond een stoere zeilster. Verrassend.

Thema van het bezoek was de gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Zweden heeft wat dat betreft een reputatie hoog te houden; in 2010 werd het land uitgeroepen tot “the most gender-equal country in the world.” Die eretitel zou makkelijk kunnen leiden tot een passief soort tevredenheid maar niets is minder waar, men vindt dat het nog wel beter kan en investeert veel in kennisdeling en voorlichting.

Behalve beleidsmakers zijn ook taalkundigen creatief in het streven naar genderneutraliteit. Sinds dit jaar is het woord ‘hen’ officieel opgenomen in de officiële woordenlijst van Svenska Akademien (SAOL). ‘Hen’ is een afleiding van ‘hon’ (: ‘zij’) en han (: ’hij’)  Het Zweeds kent geen ‘het’ als 3^de persoon enkelvoud. ‘Hen’ komt dus in plaats van ‘hon’ en ‘han’.   –Volgen we het nog?-

Lang niet iedereen is overtuigd van het nut van ‘hen’, dat aanduidt dat iemand zich niet speciaal man of vrouw voelt maar ook gebruikt wordt als het er niet toe doet of het een man/vrouw betreft. Terwijl met “Kivi & Monsterhund” het eerste kinderboek is verschenen dat helemaal gendercorrect is geschreven, wordt in officiële overheidsdocumenten juist erg terughoudend omgegaan met ‘hen.’

Voorstanders van ‘hen’ zijn er van overtuigd dat taal tot een verandering in mentaliteit kan leiden. Felle tegenstanders zetten daar tegenover dat het slecht is als kinderen zich moeten ontwikkelen zonder een duidelijk mannelijk/vrouwelijk woord dat past bij hun identiteit.

Loopt een ondernemer in een strak pak of draagt-ie een versleten spijkerbroek en een gitaar op zijn rug? Is een vagebond een onbetrouwbare, zwervende boef of kan het ook een sportieve avonturierster zijn?  Beeldvorming gaat over aannames en díe proberen los te laten is waarschijnlijk de grootste uitdaging bij het streven naar gendergelijkheid.

Tenslotte nog dit: een Zweedse hen is een ‘höna’ en altijd een ‘hon.’

Kivi & Monsterhund: https://www.facebook.com/Kivi-och-Monsterhund-230055633734307

Forsök att översätta till Svenska

FRAMTONING

Under en besök till Upplands Länsstyrelsen fick jag frågan vem jag helst önskade som sällskap för en världsresa; en företagare, en student, en sjuksköterska eller en vagabond.  Efter jag svarade –ge mig vagabonden, tack!- visades bilder från angående personer. Företagaren visade  vara –usch!– en gatumusikant, sjuksköterskan en man i medelårsåldern, studenten var en trebarnsmamma och vagabonden en tuff kvinnlig seglare. Överraskande.

Mötets teman var jämställdheten mellan män och kvinnor, i den Sverige har en bra framtoning. Året 2010 utsåg landet som “the most gender-equal country in the world.” Den där hederstiteln skulle lätt kunna leda till typ passiv nöjdheten men motsatsen gäller; man tycker att det kunna vara nog bättre och mycket investeras i kunskapsdelning och upplysning.

Utom dem som håller på med landstingets likabehandlingspolicy finns även språkkunniga som arbeta kreativt med strävan efter jämställdheten. Sedan det här året kom ordet ‘hen’ med i svenska akademiens officiella ordlista (SAOL).

‘Hen’ härledas från ‘hon’ (som betyder:’zij’) och ‘han’ (som betyder: ‘hij’).  Svenska språket känner inget tredje könsneutralt personligt pronomen, såsom vi holländare har. Alltså ‘hen’ änvändas i stället av ‘hon’ eller ‘han.’ – Är ni fortfarande med? –

Inte alla kommer överens om ‘hen’s nyttan, som används när någon vill varken bli kallade han/hon men även används när man inte vet om vilket kön det handlar. Under tiden första genderkorrekta barnboken skrevs: “Kivi & Monsterhund.” Landstinget däremot använder inte ‘hen’ i dokumenter.’

Förespråkare av ordet ‘hen’ är övertygat att språk kan sätta igång en mentalitetsförändring. Motståndare tycker att det är dåligt för barnets utvecklingen att ett manligt/kvinnligt ord som hänger ihop deras identitet saknas.

Klär företagaren sig i en kostym eller bär han slitna jeans och en gitarr? Är vagabonden en opålitlig, hemlös bov eller kan ‘hen’ vara en sportig äventyrare? Bildformning handlar om förväntningar, det man tror att veta. Att försöka släppa de där är antagligen största utmaningen i strävan efter jämställdhet.

Förresten: en holländsk ‘hen’ kallas för ‘höna’ och är alltid en ‘hon’

Kivi & Monsterhund: https://www.facebook.com/Kivi-och-Monsterhund-230055633734307